Hoe ontstaan virussen?
We zijn allen niet alleen omringd door planten en dieren, maar ook door micro-organismen die zo klein zijn dat je ze alleen met een microscoop kunt zien. Ziektes of infecties kunnen worden veroorzaakt door een virus of een bacterie.
Virussen zijn extreem klein organismen (kleiner dan een bacterie) en worden niet tot de levende organismen gerekend, zoals bijvoorbeeld bacteriën, omdat ze zich niet zelfstandig kunnen vermenigvuldigen. Afhankelijk van hun grootte passen er honderdduizenden in een gastheercel. Pas met een elektronenmicroscoop, een apparaat dat meer dan een miljoen keer vergroot, zijn ze te zien. Het wordt verspreid via de lucht, via voedsel of aanraking. Om zich te vermeerderen heeft het een levende gastheer nodig: lichaamscellen van mensen en dieren. Virussen nestelen zich het eerst in onze slijmvliezen, waar de luchtwegen en het maag-darmstelsel vrijwel geheel mee zijn bekleed. Als een virus in contact komt met een geschikte cel dan kan het virus binnendringen, zijn genetische informatie vrijlaten en de cel kapen. Het virus maakt misbruik van de mogelijkheid van lichaamscellen om zichzelf te kopiëren. Binnen een dag is een virus gemakkelijk in staat om miljoenen kopieën van zichzelf te maken. Als je bijvoorbeeld besmet bent met een verkoudheidsvirus, ben je meestal binnen twee dagen verkouden. Je wordt ziek van een virus omdat de cellen in je lichaam waarin het virus zich bevindt, doodgaan. Ook probeert je lichaam het virus te bestrijden, wat veel energie kost.
Een bacterie is een zeer klein eencellig levend micro-organisme dat zich vermenigvuldigd door celdeling. Een bacterie kan zichzelf voortplanten in allerlei voedingsbodems, zelfs in een dood organisme. Onder goede omstandigheden kunnen bacteriën zich razendsnel vermenigvuldigen: bijvoorbeeld in voedsel binnen elke 10 tot 20 minuten. In de natuur komen veel goede en nuttige bacteriën voor (bijvoorbeeld in onze darmen), maar sommige kunnen ziektes veroorzaken.
Het is complex om het verloop van een virusinfectie te voorspellen, maar ook om geschikte medicijnen of virusremmers te vinden. De besmettingsweg en de besmettelijkheid verschilt per virus. De incubatietijd wisselt per virusziekte. Voor sommige virussen is er een vaccin, dat ervoor zorgt dat je niet ziek meer kunt worden. Vaak is dit een verzwakte of dode versie van het virus. Wanneer dit ingespoten wordt, kan je lichaam alvast stoffen aanmaken om het virus te bestrijden. Als je dan een keer besmet raakt met de ‘echte’ versie, word je niet ziek.
Tot op heden bestaat er geen duidelijke verklaring voor de evolutionaire oorsprong van virussen. Virussen zijn aangetoond in alle levensvormen die we kennen, van de meest primitieve tot de meest moderne. Het is dus niet ondenkbaar dat virussen ook al heel vroeg tijdens de evolutie van het eerste leven zijn ontstaan.
Het hangt er maar net van af wat voor soort virus het is, hoe de omstandigheden zijn en vanuit welk perspectief je ernaar kijkt. Virussen zijn de duistere engelen van de evolutie, geweldig én gewelddadig. Dat is nu net wat ze zo interessant maakt.