Kamp Amersfoort - Dutch Unlimited

Op 21 april 2024 bezoek geweest bij Nationaal Monument Kamp Amersfoort (Duits: Polizeiliches Durchgangslager Amersfoort of Polizei-Durchgangslager Amersfoort; PDA). Kamp Amersfoort, het ‘foute’ kamp, was één van de drie gruwelijke Duitse concentratiekampen in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog en stond te boek als een berucht en gewelddadig (interneringskamp) strafkamp. Een een oord van verschrikkingen. Gemarteld, vernederd, mishandeld: oud-gevangenen van Kamp Amersfoort bewaren afschuwelijke herinneringen aan dit kamp. Ook bij razzia’s opgepakte mannen kwamen hier terecht. Mijn eigen vader (veteraan en sgt.) G.J. Spaargaren, Gerardus Jacobus Spaargaren ✝ was hier in 1943 op 18 jarige leeftijd gevangene met nummer (Häftling No.) 7460. Opgepakt door en vastgezet door de Grüne Polizei met op zijn grund (reden) op zijn geregistreerde akte AV. Dit staat voor ArbeitsVerweigerung (lees: weigering om gehoor te geven aan de oproep voor tewerkstelling in Duitsland).

Achter de toegangspoort ging voor veel gevangenen een ware hel schuil. Kamp Amersfoort wordt ook wel het Hungerlager genoemd, het hongerkamp. Initiëel werd dit terrein, voordat het een bruut & gruwelijk strafkamp ging worden, in gebruik genomen als kazernecomplex voor Nederlandse militairen. Eenmaal door de poort werden de gevangen het kamp opgejaagd en verwelkomd met schreeuwen, klappen en schoppen. Daarna werd je kaal geknipt, werd je een oude en vieze gebruikte kampkleren gehesen en kreeg je een nummer, wat vanaf dat moment je Duitse naam was die ook werd omgeroepen in het Duits. Reageerde je niet op dit nummer of te laat werd je weer bruut in elkaar geslagen of geschopt Back to Inde x

Een maquette op het binnenterrein toont hoe het kamp eruit gezien heeft en plaatst de huidige omvang in verhouding met die van toen. Tegelijkertijd sta je ook op de appèlplaats. Verder is de buitenexpositie sober ingericht: het wordt omheind door hoge hekken van cortenstaal en de grond is met grijs grind bedekt. Kamp Amersfoort verdiend een betere plek in de geschiedschrijving. Het lastige er aan dat het na de oorlog vrij snel met de grond gelijk gemaakt en in de jaren erna totaal opgeknipt. Van die barakken is nauwelijks iets over en van het oorspronkelijke terrein is zo’n 90 procent weg. Back to Inde x

De kampbeulen als de SS-er, Lagerführer Karl P. Berg en UnterSchutzhaftlagerführer Joseph J. Kotälla (lees: kwelgeest voor de gevangenen) maakten er de dienst uit en waren mensonterend, geweldadig en wreed. Deze twee heren genoten van het geven van sadistische, beestachtige en dodelijke mishandelingen en verwierven aanzien door ontspoord geweld. Kotälla, ook wel De beul van Amersfoort genoemd, nam gretig deel aan executies en genoot van zijn macht en aanzien. Kotëlla verwierf aanzien door geweld en ging een stap verder dan de andere kamp-SS’ers. Kotalla (1908-1979), een van de beruchtste Duitse oorlogsmisdadigers in de Tweede Wereldoorlog in Nederland. Hij ontwikkelde zijn eigen methode om te kwellen en te mishandelen. Er was ook de beroemde “Kotëlla-schop”, waarmee je herhaaldelijk vol in het kruis werd geschopt met groot genot van kampbeul Kotëlla. De ‘Kotëlla-trap’ was niet alleen uiterst pijnlijk, maar ook uiterst vernederend. Deze ‘mensch-duivel’ had een wrange uitlaatklep voor zijn geprikkeldheid, die maar bleef opspelen: het mishandelen van gevangenen. Hij was opvliegend van aard, slikte pervitine en dronk liters jenever. Hij maakte meermaals onderdeel uit van executiepelotons. Overlevenden stonden na de oorlog in de rij om tegen hem te getuigen. Kotalla behoorde tot de ‘Drie van Breda’, de drie laatste Duitse oorlogsmisdadigers die in Nederland een levenslange gevangenisstraf uitzaten. Kotalla is een misselijkmakend voorbeeld hoe een mens in staat kan zijn tot het op grote schaal vermoorden en mishandelen van gevangenen en hier plezier uit te halen. Back to Inde x

Dit jaar heb ik een foto van die tijd en zijn gevangedossier aangeboden aan het project van Kamp Amersfoort “Geef gevangenen een gezicht”. Gerardus Jacobus Spaargaren zit nu ook in hun databank waarvoor hartelijk dank. Hier kan ik alleen maar heel dankbaar voor zijn. Hij is ook te zien, wat ook op de foto te zien is, in hun nieuwe ondergrondse museum van Nationaal Monument. Back to Inde x

Hier nog een impressie van de wisseltentoonstelling, met honderden foto’s van oud-gevangenen, in het nieuwe ondergrondse museum van Nationaal Monument Kamp Amersfoort. Ik denk dat het je voorstellingsvermogen te boven gaat, wat al deze gevangen daar hebben moeten meemaken. Back to Inde x

De welbefaamde rozentuin waar gevangenen gruwelijk werden gemarteld. Hier was een smal stuk grond met aan alle kanten prikkeldraad dat berucht werd als strafplaats. 50 meter lang en 3 meter breed. De gevangenen moesten daar in weer en wind, uren, soms zelfs dagen, blijven staan. De naam Rozentuin was een spotnaam: de gevangenen stelden zich de punten van het prikkeldraad voor als rozen, een teken van hoop. Gevangenen die omvielen of je zette een stap om je balans te behouden werden met stokslagen gecorrigeerd of weer overeind gejaagd. Ook als nieuweling kon je verwelkomt worden met een bezoek aan de rozentuin als kadootje. Back to Inde x

Opstelling voetafdrukken op appèlplaats. De binnenplaats maakt duidelijk wat voor plek Kamp Amersfoort was. Voetstappen in het plaveisel verbeelden het dagelijkse appèl van destijds. De angstaanjagende laarzen van een beruchte en sadistische kampcommandant staan voor een veld met voetstappen. 3 keren per dag een appèl en kaarsrecht in het gelid staan, dit kon soms uren tot een dag duren dat gevangen in appèl moesten staan. Ging het niet goed, was je niet op tijd of soortgelijk, dan mocht je naar de rozentuin om je vervolgens weer geweldadig in elkaar te laten slaan of schoppen. Back to Inde x

De weg naar ‘De Stenen Man’ is misschien wel een van de meest indrukwekkende delen van Kamp Amersfoort. Op het einde van de 350 meter lange schietbaan van het kamp, die onder barbaarse omstandigheden volledig door gevangen is uitgegraven en waar ook executies zijn uitgevoerd. De mannenfiguur is een gevangene voor het vuurpeloton. De gebalde vuist van de man is een teken van machteloze woede en een ongebroken wil. De vijf vredesduiven verwijzen naar de oorlogsjaren. Officieel heet het gedenkteken ‘Gevangene voor het vuurpeloton’, maar in de volksmond wordt het beeld ‘De Stenen Man’ genoemd. Back to Inde x

Gedenkteken Kamp Amersfoort. Aan de Loes van Overeemlaan (vroeger de Appelweg genaamd), aan het begin van het pad naar het beeld “Gevangene voor het vuurpeloton” en het lijkenhuisje staat een gedenksteen. De volgende tekst staat te lezen op de gedenksteen: Zij die in de jaren 1940-1945 hier werden omgebracht hebben met hun bloed deze grond geheiligd Hun offer zij het nageslacht een lichtend voorbeeld. Back to Inde x

Dit is een van de overgebleven torens die rondom het kamp stonden. Op de torens stonden wachters met geweren, klaar om gevangenen neer te schieten die het waagden een ontsnappingspoging te doen. In Kamp Amersfoort stonden acht van deze torens. Back to Inde x

De authentieke overkapte appelklok. De klok werd geluid ten teken van het destijds beruchte appèl. Om half zeven ‘s ochtends luidde de appèlklok. De klok die je van ver hoorde was vaak het teken dat je op appèl moest, voor straf of soms zomaar voor de lol. Soms waren er extra appèls, als gevangenen werden gestraft en de kampleiding vond dat alle andere gevangenen daarbij aanwezig moesten zijn. Back to Inde x

Het gereconstrueerde kantoor van de kampcommandant. De typemachine had een SS knop. Dit is het teken van de Waffen-SS, de paramilitaire organisatie van het leger van nazi-Duitsland. Deze typemachine is gebruikt om berichten te typen en versturen naar Duitsland en andere kampen. Back to Inde x

Klik hier om te kijken op de website ‘Geef Gevangen Een Gezicht’ naar de lijst van gevangen in strafkamp Amersfoort. Klik hier om een indruk te krijgen van de onmenselijke gruwelijkheden in Kamp Amersfoort in 6,5 minuut video samengevat.