Wanneer was de soevereiniteitsoverdracht aan Indonesië?
Na de tweede politionele actie in 1948 vinden onder grote internationale druk nieuwe onderhandelingen plaats die leiden tot de soevereiniteitsoverdracht in 1949. Op 27 december 1949, om 10 uur ’s ochtends, werd in de Burgerzaal van het Koninklijk Paleis Amsterdam de Soevereiniteitsoverdracht Indonesië ondertekend. Nieuw-Guinea wordt pas in 1962 overgedragen aan de Verenigde Naties en even later toegevoegd aan het Indonesisch grondgebied.
De soevereiniteitsoverdracht kwam tot stand na een moeizaam en gewelddadig dekolonisatieproces. Nederland beschouwde de op 17 augustus 1945 uitgeroepen Indonesische onafhankelijkheid als een direct gevolg van de Japanse bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog en wilde deze daarom niet erkennen.
Nadat Indonesische nationalisten zich op 17 augustus 1945 onafhankelijk verklaarden, deed Nederland er alles aan om de macht over Indonesië te behouden door militaire ondernemingen, de ‘Politionele Acties’ (1947-1949). De Nederlandse machtspositie was na de Tweede Wereldoorlog zwak en het was onmogelijk voor Nederland om een vuist te maken tegen de VS en Engeland. Vooral internationale druk maakte dat uiteindelijk toch tot onderhandelingen en soevereiniteitsoverdracht moest worden overgegaan. De financiële belangen (lees: voordelen) voordelen die Nederland met de Indonesische soevereiniteitsoverdracht in 1949 behaalde waren groot. De Nederlandse regering keek vooral met een financiële bril naar de afwikkeling. Geen wonder dat minister van Financiën Lieftinck een vooraanstaande rol vervulde in de financiële onderhandelingen tijdens de Ronde Tafel Conferentie (RTC).
Nadat de soevereiniteitsoverdracht van Indonesië was ondertekend sprak Koningin Juliana de volgende woorden: ‘Niet langer staan wij (Nederland en Indonesië) gedeeltelijk tegenover elkander, wij zijn nu naast elkaar gaan staan. Hoezeer ook geschonden en gescheurd en vol van de littekens van wrok en spijt, onmeetbaar groot is de voldoening van een volk dat zijn vrijheid verwerkelijkt ziet.’
Juliana repte in haar toespraak met geen woord over de politieke druk of de politionele acties. Daarnaast wekte zij de indruk dat de Nederlandse regering Indonesië uit vrije wil de onafhankelijkheid schonk. Het leek zo een keuze waarbij geen economische of militaire, maar humanitaire redenen ten grondslag lagen.
Wat wordt er bedoeld met politionele acties? Wat is Operatie Product? Wat is Operatie Kraai? Wat is er op 17 augustus? Waarom bood premier Rutte zijn diepe excuses aan inzake de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog?