Hoe belangrijk is rechterlijke overtuiging?

In Nederlandse strafzaken gaat het vooral om voldoende wettig bewijs om tot een veroordeling te kunnen komen. Bij vervolging doet de rechter een uitspraak (vonnis). Een verdachte is nog geen dader. In het strafrecht geldt dat de verdachte onschuldig blijft totdat het tegendeel is bewezen. Een rechter hoeft niet te bewijzen dat iemand iets wel of níet heeft gedaan. Vanaf het moment dat de rechter de uitspraak ‘schuldig’ heeft gedaan, is een verdachte niet langer verdacht, maar ‘een veroordeelde’. Er zijn duidelijke bewijsregels van toepassing. Zo is één getuige niet voldoende, tenzij deze getuige een politieagent is die zijn verklaring op ambtseed heeft opgemaakt.

Maar… je hebt er vast wel eens van gehoord: rechterlijke overtuiging. In artikel 338 van het Wetboek van Strafvordering staat het volgende: ‘Het bewijs dat de verdachte het tenlastegelegde feit heeft begaan, kan door den rechter slechts worden aangenomen, indien hij daarvan uit het onderzoek op de terechtzitting door den inhoud van wettige bewijsmiddelen de overtuiging heeft bekomen.’

De rechter kan alleen tot een bewezenverklaring van een feit komen wanneer er voldoende wettig bewijs aanwezig, en de rechter ook de overtuiging heeft dat het tenlastegelegde feit door de verdachte is gepleegd; er moet sprake zijn van wettig en overtuigend bewijs.

Dat houdt in dat de bewijsconstructie die in geval van bewezenverklaring moet worden gebouwd, in beginsel logisch sluitend moet zijn en geen reële ruimte mag laten voor alternatieve verklaringen of scenario’s, waarin de verdachte níet als dader valt aan te merken. “Wettig en overtuigend” bewezen achten betekent niet dat er volstrekte zekerheid is dat de verdachte het ten laste gelegde feit heeft begaan. Voldoende voor veroordeling is dat de rechter ‘geen redelijke twijfel’ heeft over het daderschap van de verdachte die wordt vervolgd. Voor twijfel is geen ruimte en betekent vrijspraak. Vrijspraak betekent dat de rechter vindt dat er niet genoeg bewijs is om de verdachte schuldig te verklaren aan het ten laste gelegde feit. Dat klinkt misschien als een bewijs van onschuld, maar dat is het dus niet.

Overtuiging is natuurlijk iets persoonlijks en kan van rechter tot rechter verschillen. Met goed onderbouwde verweren kun je als advocaat ervoor zorgen dat je een rechter goed laat nadenken over de vraag of hij wel echt overtuigd is van de schuld van je cliënt. Kun je een rechter over een streep trekken? Kan een rechter gaan twijfelen?

Maar wat nu als:

• Er geen menselijke getuigen van het misdrijf beschikbaar zijn?. ‘Stille’ getuigen hebben in zeggingskracht een zeer beperkt bereik en impact en doorgaans worden deze door ‘deskundigen’ verschillende betekenis toegekend.
• Er een valse aangifte is ingediend? Wat je in de praktijk ook ziet gebeuren, met name bij zedendelicten, dat er een valse aangifte wordt gedaan. Dit is in zo’n 10 – 20 % van de zedenzaken het geval.
• Er gebruik is gemaakt van een beoordeling door een rechtspsycholoog. Rechtspsychologen worden betrokken bij problemen als; het opstellen van misdadigersprofielen, betrouwbaarheid van getuigenverklaringen, psychologische aspecten van het strafrechtelijk bewijs.

Met name tegenstrijdigheden in de verklaring van de aangever of een getuige kunnen ertoe bijdragen dat deze door de rechter als onbetrouwbaar en ongeloofwaardig worden aangemerkt. Al ben je de beste en meest gespecialiseerde advocaat die er is, het blijft altijd lastig om vanuit de ogen van rechters te kijken en de uitkomst van een strafzaak zal zijn.

Wat betekent proceshouding? Wat is vooringenomenheid? Wat is het verschil tussen intentie en gedrag? Wanneer ga je te ver en waar ligt de grens? Wat is proportioneel geweld? Wat is buitenproportioneel geweld? Hoe herken je buitenproportioneel geweld? Wat is een creepshot? En waarom zijn deze strafbaar? Is het strafbaar om iemand te filmen? Wat betekent recht op informatie? Wanneer er sprake van noodweerexces? Is er verschil tussen bedreigen en intimideren? Wat zijn legale wapens voor zelfverdediging volgens de wet wapens en munitie?