Werkt tbs (terbeschikkingstelling) met dwangverpleging?

Steeds vaker wordt er in de media aandacht besteed aan tbs’ers die nogmaals de fout in gaan, ook nadat deze maatregel op hen is toegepast. Terwijl rechters steeds vaker tbs met dwangverpleging opleggen. Toch (b)lijkt er veel onduidelijkheid in de samenleving over de behandelmaatregel te bestaan.

Ontoerekeningsvatbaar, psychose, geestesziek: het zijn termen die vaak vallen na een ernstige misdaad zonder duidelijk motief.

De behandeling richt zich op een veilige terugkeer van daders in de samenleving. Onderdeel van behandeling is resocialisatie, meestal in de vorm van begeleid verlof en later onbegeleid proefverlof. De gevangene krijgt daardoor de kans om al vroeg in zijn gevangenisstraf weer naar buiten te gaan, want een behandeling kan al worden opgestart op de helft van je gevangenisstraf. Deze patiënten hebben zeker geen terbeschikkingstelling gekregen voor het stelen van een pak suiker.

Er zijn twee soorten: tbs met voorwaarden en tbs met dwangverpleging.

Nederland heeft een unieke tbs-maatregel die bestaat sinds 1928. Art. 37a Sr bepaalt dat tbs kan worden opgelegd aan de verdachte, die tijdens het begaan van het strafbare feit een gebrekkige ontwikkeling of ziekelijke stoornis van de geestvermogens heeft, indien hij of zij een misdrijf begaan heeft waarop vier of meer jaar gevangenisstraf staat (of enkele andere genoemde misdrijven) en wanneer de veiligheid van anderen, dan wel de algemene veiligheid van personen of goederen, het opleggen van de maatregel vereist.

Naar zeggen heeft tbs een positief effect op de recidivekans. De herhaling van een misdrijf en terugvallen in het criminele gedrag. Er is dan ook een negatieve beeldvorming ontstaan rondom de maatregel. Bovendien is er steeds vaker commentaar op het verlof dat hen wordt verleend. Uit de praktijk blijkt ook dat sommige stoornissen kunnen leiden tot een herhaling. Het is een nachtmerriescenario, een tbs’er die ontsnapt tijdens zijn of haar verlof. Doel van het verlof is werken aan geleidelijke terugkeer in de maatschappij.

Denk bijvoorbeeld aan het verlof van Wilhelm S. Tijdens begeleid verlof slaat hij op de vlucht en slaat hij vervolgens een bejaarde man dood met een asbak en een hamer tijdens een boottochtje op het Noordhollandsch Kanaal.

Maar ook de dood van Anne Faber, die door Michael P. om het leven is gebracht. Ze bleek meerdere keren te zijn verkracht en met opzet om het leven te zijn gebracht, wetende dat hij al in 2010 twee meisjes op gewelddadige wijze had verkracht. De zaak kreeg extra aandacht, omdat de dader tijdens het misdrijf geplaatst was in een psychiatrische instelling waar hij veel vrijheden genoot. Procedures voor zijn overplaatsing waren onzorgvuldig verlopen, evenals hoe hem de vrijheden waren verleend. Ook zijn de behanderlaars simpelweg om de tuin geleidt.

Denk ook aan de Beul van Twente die bekend stond als een medogeloze psychopaat. Ook de genezen verklaarde tbs-patiënt Rudolf K. leidde moeiteloos zijn tbs-behandelaars flink om de tuin en beging vervolgens een veelvoud aan onvergetelijke en misselijkmakende gruwelijkheden, waar hij meer dan intens van genoot.

De veroordeelde pedofiel Geert de J. werd in de jaren tachtig veroordeeld tot vijf jaar cel en TBS met dwangverpleging, maar viel later weer in herhaling waardoor zijn TBS in 2022 weer met twee jaar werd verlengd.

In 2015 vermoordt de vrijgelaten tbs’er Udo D. een willekeurige voorbijganger op straat met een fles. Eerder die dag heeft hij al meerdere vrouwen aangevallen.

Cevdet Yilmaz behoort tot de grootste veroordeelde moordenaars uit de Nederlandse geschiedenis: Cevdet Yilmaz. Op 5 april 1983 schoot hij zes mensen dood in café ‘t Koetsiertje in Delft en nog eens vier mensen raakten gewond. Ondanks zijn levenslange gevangenisstraf zit Yilmaz sinds 2001 in een tbs-kliniek en is hij meerdere keren op verlof geweest.

Allemaal algemeen bekende, trieste en zieke horrorverhalen uit een hele grote doos met nog veel meer van deze horrorverhalen. Of is elk horrorverhaal een apart incident?

Over de TBS valt veel te zeggen. Geen enkel systeem is waterdicht en zonder risico. Een risicoloze samenleving bestaat niet. In deze bijdrage kunnen wij onmogelijk geheel volledig zijn. Zoals eerder benoemd zijn er al vaak incidenten geweest ten tijde van het verlof van tbs’ers.

Ons gaat het meer om de awareness en de vragen die je zou kunnen stellen om het voor jezelf of een ander helder te krijgen. Een vraag die je zou kunnen stellen is, hoe, wie en waarmee kan men voorspellen dat iemand klaar is voor tbs verlof? Wanneer zijn de vrijheden van de tbs-er wel of niet legitiem? Waarom zijn deze tbs behanderlaars zo gemakkelijk om de tuin te leiden? Is je richting het personeel voorbeeldig gedragen genoeg? Leren de klinieken van eerdere ontsnappingen? Maar hoe vaak gebeurt het? En hoe vaak gaat het tijdens een ontsnapping vervolgens mis? Zijn foute inschattingen in kaart gebracht en leermomenten uit gehaald? Wat houdt zo’n ‘behandeling’ dan concreet in? Welke daadwerkelijk rol speelt het Pieter Baan Centrum in zo’n proces en wie checkt dat? Wanneer loopt een behandeltraject volgens de regels en wanneer niet? Libido-remmers bij zedendelinquenten? Wie, waarmee en hoe worden risicotaxaties gedaan? Hoe gaat zo’n tussentijdse toetsing en een verlengingsadvies? Is er wel eens gebrek aan vervolgvoorzieningen en wat dan? En wat zijn de netto aantoonbare effecten van deze tbs met dwangverpleging sinds 1928 schoon aan de haak?

Wat doen ze in het Pieter Baan Centrum? Wat is tbs en voor wie is tbs bedoeld? Neemt het aantal geweldsincidenten in de GGZ toe? Wie is belast met de handhaving van de openbare orde? Neemt het geweld toe op straat? Wat is orde, tucht en discipline? Wat doen ze in de Pompekliniek?