Waarom gaan getraumatiseerde veteranen vissen?
Ik denk dat ik niks raar roep als ik zeg dat mijn vader met regelmaat aan de waterkant te vinden was met zijn hengels, een emmer met aas en een doos sigaren of Kretek sigaretten. Doorgaans waren mijn moedertje, mijn broer en ik hierbij aanwezig. Zelf heb ik die klik met vissen nooit echt gehad, maar ons moedertje zei altijd dat hij daar zijn rust kon vinden. Op een nette manier gezegd, dat je hem vooral met rust moest laten. De rust die hij nodig had in zijn hoofd, die wij op geen enkele manier begrepen in die tijd en ook nooit zullen gaan begrijpen. Van een kleine afstand hebben wij mogen zien dat vissen dus helend werkt.
Oud-militairen (veteranen) met een posttraumatische stressstoornis (PTSS) die gaan vissen blijken trauma’s sneller te kunnen verwerken, althans dat wordt geroepen. Hij en zijn legermaten heb ik nog nooit horen praten over die tijd, de excessieve gebeurtenissen en de letters PTSS/PTSD waren toen op geen enkele manier van toepassing. PTSS komt onder meer voor bij (afgezwaaide) militairen, ambulancepersoneel en politieagenten, alle andere zorg-, hulpverleners, maar kan eigenlijk bij iedereen optreden na het meemaken van een heftige gebeurtenis. Dit zijn ook gewoon mensen.
In onder meer de Verenigde Staten, Australië en Engeland bieden gespecialiseerde organisaties sportvissen reeds aan als therapievorm voor veteranen. Zes jaar onderzoek wees uit dat een sessie met lotgenoten aan de waterkant meer doet voor het verlichten van angst, depressie en somatische stresssymptomen dan twaalf tot veertien uur praten met een psycholoog.
Daarbij was er al helemaal geen hulp voor de partner van de veteraan met PTSS. De partner moet zelf ook stoom afblazen, maar dat was toendertijd helemaal geen gespreksstof en daar werd al helemaal niet over gepraat. Schrijnend om te zien en te moeten ervaren dat hij, maar ook ons moedertje nooit enige ondersteuning hebben gehad. Een leven delen met iemand met een oorlogstrauma mag ook zeker niet worden onderschat. Maar ook geen enkele nazorg voor familieleden. Maar zo ook voor zijn legermaten, die ik als kind ‘oom’ noemde ook totaal niet. Destijds schoot hulp voor veteranen ruimschoots tekort. De Hollandse regering deed vooral grote investeringen en veel moeite om hun eigen misselijkmakende praktijken, die het daglicht niet konden verdragen heel diep in vele doofpotten. Dat was voor hen vele malen belangrijker, dan de menselijke kant hiervan.
Als ik PTSS bekijk vanuit mijn eigen ogen gezien met een indië-veteraan als vader en als trainer. Destijds werden oorlogswonden bedekt door extreem veel activiteiten. In ons gezin was dat keihard trainen in verschillende sporten en voor verschillende doelen. Mijn broer en ik zaten met verschillende sporten in het eerste team. Dat was het verweer tegen PTSS wat toen nog niet bestond en vaderlief stond aan de zijlijn om ons meer dan keigoed te maken voor deze wereld.
Het ‘goede’ nieuws is dat er tegenwoordig meer begrip van het fenomeen PTSS is en het voorkomen en te behandelen is en voor de situatie van (ex)militairen die er aan lijden.
Wat is en wie krijgen PTSS? Wat is Indisch zwijgen? Waarom praten KNIL militairen niet over vroeger? Kun je een oorlogstrauma doorgeven? Wat is (CSR) Combat Stress Reaction? Wat zijn onzichtbare littekens? Waarom schamen we ons om te huilen? Is pijn een emotie? Wat betekent dat je lichaam in de overlevingsstand staat? Wat is pijn incasseren? Wat is coping? Wat is ergens mee moeten dealen? Welke nadelen heeft zelfmedelijden? Wat is mijn gemoedstoestand? Wat te doen met de opgekropte frustraties? Wat is een tweederangsburger? Kun je een oorlogstrauma doorgeven? Kun je je brein herprogrammeren? Wat betekent een vermijdende hechtingsstijl?