Wat is en wie krijgen PTSS?

Wat is en wie krijgen PTSS?

9 januari 2025 0

Ieder mens maakt wel eens iets naars mee. Maar soms is een ervaring zó ingrijpend dat het te moeilijk is om dit alleen te verwerken. Dan kun je een posttraumatische stressstoornis (afgekort: PTSS) ontwikkelen. PTSS is een psychische aandoening die kan ontstaan na het meemaken van schokkende, traumatische ervaringen. PTSS kan veroorzaakt worden door bijvoorbeeld een ongeluk, verkrachting, seksueel geweld, incest, huiselijk geweld, intimidatie, mishandeling, een ramp of oorlogsgeweld. De diagnose wordt doorgaans niet gesteld door de huisarts, maar door een gespecialiseerd psycholoog of psychiater.

Een posttraumatische stressstoornis is een angststoornis. Die stress kan grote impact hebben op jou en je omgeving. Je kampt met negatieve gedachten en gevoelens, spanning, snel en heftig schrikken van dingen, slecht kunnen concentreren, slecht slapen door bijvoorbeeld door nare dromen. Bijvoorbeeld in nachtmerries of flashbacks. Je voelt je angstig, onrustig of prikkelbaar. Of dingen doen om er niet aan te hoeven denken (vermijden). Het herbeleven van de nare gevoelens van toen, is de belangrijkste klacht van iemand met PTSS.

Dit zijn typische PTSS symptomen:

  • Herbelevingen van een traumatische gebeurtenis (flashbacks)
  • Vermijden van personen en plaatsen die doen herinneren aan het trauma
  • Prikkelbaarheid
  • Angst
  • Nachtmerries
  • Concentratieproblemen
  • Extreem alert zijn
  • Snel in paniek raken
  • Hevige schrikreacties
  • Slecht slapen
  • Minder sociaal
  • Humeurig
  • Je spieren zijn gespannen
  • Snel geïrriteerd
  • Somberheid

Die angst kan korte of lange tijd grote impact hebben op je leven. Na een of meerdere ingrijpende gebeurtenissen blijft de angst bestaan. Acute PTSS duurt minder dan drie maanden. Heb je langer dan drie maanden last van PTSS klachten en symptomen dan spreekt men van chronische PTSS. Als je een trauma meemaakt als je nog jong bent, of herhaaldelijk met een trauma in aanraking bent gekomen dan kun je complexe PTSS ontwikkelen. Je kunt hierbij denken aan seksueel misbruik, lichamelijke en geestelijke mishandeling, verwaarlozing of geweld.

Het is mogelijk dat je dit zelf niet als trauma benoemd, omdat je van jezelf vindt dat het wel meevalt. Of omdat je er zelf liever niet meer aan wilt denken. PTSS heeft veel invloed op uw leven. Vaak is het ook moeilijk voor de mensen om je heen, zoals familie, vrienden en collega´s. Bijvoorbeeld doordat je snel boos wordt of nergens zin in hebt.

Je hebt meer kans op PTSS:

  • Als je lichamelijk of seksueel geweld meemaakt.
  • Als je in een situatie was waar uw leven in gevaar was.
  • Als de nare gebeurtenissen lang duren, vaak terugkomen of heel erg zijn.
  • Als je oorlog meegemaakt hebt.

PTSS als beroepsziekte. Het beoefenen van bepaalde beroepen is geassocieerd met een verhoogd risico op het ontwikkelen van PTSS. Beroep die te maken krijgen met emotie, agressie en geweld of met situaties waarbij jezelf of een ander kan overlijden. Bijvoorbeeld als:

  • Ziekenhuisartsen
  • Ambulancepersoneel
  • Verzorgers van gehandicapten
  • Politieagenten
  • Defensiepersoneel
  • Brandweerlieden
  • Trein, tram of metro-machinist
  • Militair (als je uitgezonden bent geweest).

Bij kinderen en adolescenten is de prevalentie van PTSS relatief laag. In de volwassen bevolking hebben mensen tussen de 18 en 34 jaar met 9,8% het grootste risico op een PTSS. De voornaamste verklaring hiervoor is een hogere blootstelling aan geweld.

Je kansen op PTSS kunnen minder zijn als:

  • Je steun krijgt van andere mensen.
  • Je in uw jeugd heeft geleerd om problemen actief aan te pakken.

Wat kun je zelf ondernemen bij PTSS:

  • Zoek steun bij mensen die je vertrouwt;
  • Zorg voor een vast dagritme, sta op tijd op en ga op tijd naar bed;
  • Zorg voor een regelmatig en gezonde leefstijl.
  • Bedenk wat goed gaat en wat beter kan;
  • Ga lekker buiten bewegen of sporten;
  • Vermijd alcohol, drugs of kalmeringsmiddelen en voorkom verslaving;
  • Zoek deelgenoten, lotgenoten of ervaringsdeskundigen of lotgenoten;
  • Ga naar je huisarts en praat erover.

Het is niet bekend waarom sommige mensen een posttraumatische stressstoornis krijgen na heftige gebeurtenissen en anderen niet. PTSS is goed te behandelen en de klachten kunnen daardoor helemaal verdwijnen. Als een psycholoog of psychiater de diagnose PTSS stelt, dan zijn er verschillende manieren om de klachten te behandelen. De behandeling van PTSS bestaat meestal uit psychotherapie.

Niet iedereen met PTSS is bij een huisarts bekend, omdat niet iedereen professionele hulp zoekte voor hun klachten. Maar ook zeker de in specialistische GGZ (Geestelijke gezondheidszorg) gestelde diagnoses, worden niet altijd goed opgenomen in huisartsenregistraties.

Als ik PTSS bekijk vanuit mijn eigen ogen gezien, dan vind ik er ook iets van en zal ik toelichten. Ik ben opgegroeid met een vader, een oorlogsveteraan, een persoon die door de Grüne Polizei is opgepakt en in Kamp Amersfoort heeft gezeten en daar genadeloos gestraft is. Een persoon die vervolgens in Nederlands Indië gediend heeft in een actief oorlogsgebied en daar blootgesteld is aan excessief en dodelijk geweld. Maar ook een persoon die door de overheid is gediscrediteerd als zijnde staatsgevaarlijk en zo ook andere dienstmakkers. Een ex-legercommandant die een heel leven heeft gezwegen over zijn oorlogstijd en zo ook zijn leger maten, die wij destijds oom noemden.

Mijn vadertje deed aan vissen voor zijn periodieke mentale reset. Verder begroef hij zich in vele activiteiten om zijn oorlogswonden te bedekken. Hij had drie werkgevers, hij deed velerlei soorten sporten en gaf daar training in en ging mee om zijn kids te supporteren. Mijn broer en ik zaten met verschillende sporten in het eerste team en vaderlief stond dan aan de zijlijn om ons meer dan keigoed te maken voor deze keiharde wereld. En hij deed natuurlijk, zoals vele militairen uit die tijd, een leven lang aan het Indisch zwijgen.

Ik heb hem letterlijk netto schoon aan de haak êén keer in mijn leven zien huilen. Verder geen zelfmedelijden, niet zeiken, zeuren of klagen, dat droeg niet bij aan je doel, maar vooral voorwaartse acties, wat hij ons ook geleerd heeft, waar wij ook zeer dankbaar voor zijn. Niet janken, maar door, pijn is fijn en bloed moet en goed genoeg, is nét niet goed genoeg. Gas erop en door en vooral niet afschalen. ‘Kan niet’ ligt op het kerkhof en ‘wil niet’ ligt er naast.

Geen PTSS of therapie voor deze oud gedienden beschikbaar, omdat dit gewoonweg (nog) niet bestond en zeker vanuit de maatschappij aandacht voor was. En zo waren er destijds tienduizenden ex-militaren in hetzelfde schuitje met vergelijkbare fysieke en mentale baggage.

En nu zie je personen die klaarblijkelijk PTSS ‘hebben’ die bijvoorbeeld ‘dachten’ dat er op hun geschoten zou gaan worden, omdat een mogelijk een geladen wapen richting hen getrokken zou gaan worden, wat uiteindelijk niet is gebeurd, omdat het alleen op basis van een mentale aanname zou zijn. Maar ook andere soorten en maten van PTSS betitelingen op basis van aannames, van schokkende gebeurtenissen die misschien zouden kunnen plaatsvinden, maar uiteindelijk nooit daadwerkelijk zijn gebeurt. Het klinkt als het verschil tussen een persoon die echt van één of tweehoog hoog uit een flatgebouw naar beneden is gevallen en iemand die dacht dat ie van een stoeprand zou afvallen wat niet is gebeurd en daar mentaal helemaal kapot van is. Dat contrast is zo bizar groot, wat niet te behappen is.

Waarom gaan getraumatiseerde veteranen vissen? Kun je een oorlogstrauma doorgeven? Wat is (CSR) Combat Stress Reaction? Wat is Indisch zwijgen? Waarom praten KNIL militairen niet over vroeger? Wat zijn onzichtbare littekens? Waarom schamen we ons om te huilen? Is pijn een emotie? Wat betekent dat je lichaam in de overlevingsstand staat? Wat is pijn incasseren? Wat is coping? Wat is ergens mee moeten dealen? Welke nadelen heeft zelfmedelijden? Wat is mijn gemoedstoestand? Wat te doen met de opgekropte frustraties? Waarom is hulp vragen zo moeilijk? Wat doet stress met je in een gevechtssituatie? Hoe leer ik omgaan met emotie, agressie en geweld? Wat is emergency readiness mindset? Wie mag zich veteraan noemen? Waarom mag een man niet huilen? Wat is stress? Wat betekent een mentaal breekpunt? Is er verschil tussen lichamelijke en mentale vermoeidheid? Wat is medische nazorg? Wat is een hard pak slaag incasseren? Wat is High Stress Reaction Training? Wat is actie-intelligentie? Waarom kun je beter geen overhaaste conclusies trekken? Wat is een adaptieve mindset? Kun je je brein herprogrammeren? Wat is een tweederangsburger? Wat betekent een vermijdende hechtingsstijl?

Klik hier voor ons
This is default text for notification bar