Wat waren contractpensions?

In Nederland wonen ruim 1.500.000 Indische mensen en aanverwanten. Zo’n 300.000 daarvan zijn kort na de Tweede Wereldoorlog in Nederland gekomen, na vaak een lange voorgeschiedenis in het koloniale Nederlands-Indië. Deze mensen waren feitelijk de eerste migranten die Nederland na de oorlog ontving.

Indische mensen komen voort uit gemengde huwelijken van Indonesiërs en Hollanders en zijn dragers van een in oorsprong gemengde-, doch autonome cultuur. Vroeger in de 18e eeuw werd die cultuur ook wel ‘mestiezencultuur’ genoemd. Later werd de term Indo-Europeanen of Indo’s gebruikt. In deze tijd is het gangbaar te spreken van ‘Indische Nederlanders’.

Meer dan 300.000 Indische Nederlanders komen tussen 1945 en 1965 vanuit Indonesië naar Nederland. De eersten zijn evacués, overlevenden van Japanse interneringskampen en vluchtelingen.

De meeste Indische Nederlanders komen terecht in contractpensions. Contractpensions waren hotels en pensions die een opvangcontract aangingen met de Nederlandse overheid en Indische repatrianten tijdelijke huisvesting boden. De eigenaren van deze pensions en hotels bieden Indische gezinnen kost en inwoning, en ontvangen in ruil hiervoor een financiële compensatie van de overheid. De Indische gezinshoofden moeten op hun beurt het merendeel van hun salaris afstaan. Nederland kent in de naoorlogse jaren een grote woningnood en sommige gezinnen wonen jarenlang in contractpensions. Waarvan veel mensen niet op de hoogte zijn en wat de meesten vaak ook verbijstert is het feit dat de repatrianten alles zelf hebben moeten terugbetalen. Daardoor komen zij vaak in de schulden terecht, die zij soms tot hun dood nog moeten afbetalen. De contractpensions vielen onder het beleid van de Dienst Maatschappelijke Zorg (DMZ) en bestonden tot 1969. De laatste contractpensions worden in 1969 gesloten.

Vanwege de woningnood werden de Indische Nederlanders tijdelijk gehuisvest in zogenaamde contractpensions, veelal gelegen in toeristische gebieden die – zeker in die krappe naoorlogse periode – een overschot hadden aan hotels. De hotels die als contractpension werden aangenomen waren meestal zwaar verouderd en verkeerden in slechte staat. Vaak moesten hele gezinnen op een of twee kleine achterafkamertjes bivakkeren. De kamers waren klein en voorzien van een enkele wasbak met alleen koud water. Bij veel hotels was het meubilair vaak slecht. De veren schoten bij wijze van spreken uit de fauteuils en het gebeurde niet zelden dat een stoel het begaf als iemand erop ging zitten. Dat het plaatsen in een kleine ruimte van zoveel verschillende mensen uit een land waar men net twee oorlogen achter de rug had (Jappentijd) en Bersiap periode) vaak tot onderlinge sociale problemen en soms tot gewelddadigheden in het pension leidde is duidelijk. Er waren onvoldoende toiletten op de gang, zodat lange wachtrijen ontstonden en er was vaak maar één badkamer voor het hele hotel. De hygiënische omstandigheden waren zelfs voor die tijd vaak slecht.

De overheid vond dat de Indische Nederlanders zich zo snel mogelijk dienden aan te passen aan de gebruiken in de Nederlandse samenleving.

Daarom liet het ministerie een losbladig boekje uitgeven met als titel: “Djangan loepah! – Niet vergeten!”. Daarin stonden (opvoedkundige) adviezen, instructies, wijsheden, geldtips & such & more. Helaas werd het boekje geschreven door Nederlandse huishoudschool-leraressen die absoluut geen enkele binding hadden met Indië en geen flauw benul hadden van de leefwijze van de bevolkingsgroep die daar vandaan kwam. Indische mensen tonen zich over het algemeen sterk aanpassingsbereid, al dit was ook een vorm van zelfbehoud. Bovendien wilde Nederland zo snel mogelijk het hoofdstuk van de koloniale geschiedenis afsluiten.

Wat is Indisch zwijgen? Wat is KNIL? Waarom praten KNIL militairen niet over vroeger? Wat is de Bersiap-periode? Wat is de betekenis van Merdeka? Wat betekent Tempo Doeloe? Waar ging de Atjeh oorlog over? Wat is een vreemdelingenlegioen? Wat is Kun Tao? Waarom noemen ze Indo’s pinda’s? Waarom noemen ze Indo’s blauwe? Wat werd er afgesproken in het Akkoord van Linggadjati? Wat was de T-Brigade? Wie was klokkenluider Joop Hueting? Wat is de link tussen Legionairs en het KNIL? Wat is de Pakan Baroe spoorlijn? Wat deden oorlogsvrijwilligers in Nederlands-Indië? Wie is Zwarte Sinterklaas? Wat is een spijtoptant? Wat zijn ploppers in Nederlands-Indië?

Wil je meer weten over KNIL of zoek je informatie over een ouder of voorouder die bij het KNIL zat, dan kun je terecht bij Nationaal Archief of Nationaal Militair Museum.