Wie was klokkenluider Joop Hueting?

Nederland was niet vrij van wandaden. Dat ook Nederlandse militairen zich schuldig konden maken aan zware oorlogsmisdaden en moorden, dat ging er bij de meeste Nederlanders in de jaren 60 niet in. Zeventig jaar na de Indonesische onafhankelijkheidsverklaring ligt de dekolonisatie voor velen nog gevoelig.

Prof. dr. Johan Engelbert Hueting, ’s-Gravenhage 25 september 1927 – Amsterdam 11 november 2018, was een Nederlands militair, jong luitenant, klokkenluider en psycholoog. In 1969 kreeg hij nationale bekendheid doordat hij in de media openlijk sprak over oorlogsmisdaden begaan door Nederlandse militairen tijdens de politionele acties in Nederlands-Indië.

Joop kantelde het beeld over Indië. Oorlogsmisdaden van Nederlandse militairen in de dekolonisatieoorlog 1945-1950 worden openlijk besproken tijdens deze televisie-uitzending van de VARA. De aflevering leidt tot grote beroering.

Het Nederlandse leger martelt en moordt, soms zijn zelfs willekeurige Indonesische voorbijgangers slachtoffer. Hueting is getuige geweest van structurele misdaden door Nederlandse militairen tegen de lokale bevolking bij deze zogenoemde politionele acties. ‘Ga maar pissen’, zeiden Nederlandse militairen dan tegen hun Indonesische gevangenen, die voor hun vrijheid streden, en schoten ze dan in de rug, dood…. ze hadden het lef niet om die mannen in de ogen te kijken.

Alhoewel er Indiëveteranen waren die Hueting openlijk steunden, werd zijn openhartigheid hem door honderden, duizenden van zijn oude legermaten razend op hem en het regende bedreigingen. Al had hij geen namen genoemd, veel veteranen waren woedend en beschouwden hem als een nestbevuiler, een landverrader, een leugenaar. Hij werd zelfs bedreigd en zag zich genoodzaakt om met zijn gezin onder te duiken. Hueting had de waarheid gesproken en dat mocht niet van zijn mededaders, de duizenden oorlogsmisdadigers waarvan er zelfs nu nog vrij rondlopen.

De commotie leidden tot Kamerdebatten en de fameuze Excessennota, een eerste inventarisatie van Nederlandse oorlogsmisdaden, die de opmaat moest worden voor grootschalig onderzoek – onderzoek dat pas vorig jaar daadwerkelijk begonnen is, zo’n halve eeuw nadat Hueting erom vroeg.

Na het tv-interview in Achter het Nieuws begint de Nederlandse regering een onderzoek, dat achteraf een onvolledige inventarisatie blijkt te zijn. In het rapport worden 110 gevallen van uitzonderlijk geweld vermeld. De conclusie: van systematische wreedheid is geen sprake geweest.

Pas veel later, in 2015, concludeert historicus Rémy Limpach dat het geweld van het Nederlandse leger tijdens de dekolonisatieoorlog wijdverbreid was en in de militaire structuur was verankerd. Reden voor de Nederlandse overheid om in 2017 een nieuw onderzoek in stellen naar het geweld van Nederlandse militairen tussen 1945 en 1950. Dat onderzoek wordt eind 2021 afgerond.

Hueting was blij dat het tij is gekeerd en blikte in een interview met NRC in 2016 terug op zijn uitspraken die zoveel hebben losgemaakt. “Ons land was beslist niet vrij van wandaden. Dat wilde ik aankaarten. Ik vond dat we ook naar onszelf moesten kijken.”.

Behalve de politiek worstelden ook journalisten, historici en geschiedenisdocenten met de gewelddadig verlopen dekolonisatie van Indonesië. Hueting sprak als eerste over ‘afschuwelijk vertoon van geweld’ in Indië. Toen werd hij erom vergruisd. Nu is zijn oordeel gemeengoed.

Wat is Indisch zwijgen? Wat wordt er bedoeld met politionele acties? Wat wordt er bedoeld met zuiveringsacties? Wat is KNIL? Waarom praten KNIL militairen niet over vroeger? Wat is de Bersiap-periode? Wat is de betekenis van Merdeka? Wat betekent Tempo Doeloe? Wat waren contractpensions? Wat was de T-Brigade? Wat is een vreemdelingenlegioen? Waarom noemen ze Indo’s pinda’s? Waarom noemen ze Indo’s blauwe? Waar ging de Atjeh oorlog over? Wat werd er afgesproken in het Akkoord van Linggadjati? Wat betekent tjingtjangen? Wie waren het legioen van de rechtvaardige vorst? Wat is de link tussen Legionairs en het KNIL? Wat is de Pakan Baroe spoorlijn? Wat deden oorlogsvrijwilligers in Nederlands-Indië? Wie is Zwarte Sinterklaas? Wat is een spijtoptant? Wat zijn ploppers in Nederlands-Indië? Wat is een Ereteken voor Orde en Vrede? Werden er ook militairen uit het Nederlandse leger voor een bepaalde periode bij het KNIL gedetacheerd?

Wil je meer weten over KNIL of zoek je informatie over een ouder of voorouder die bij het KNIL zat, dan kun je terecht bij Nationaal Archief of Nationaal Militair Museum.