Kun je gevoelens meten?

Hoe kunnen menselijke gevoelens gemeten worden? Das nog best een dingetje, weet ik ook als leerling des levens vanaf 1970. Emoties spelen een grote rol in ons dagelijkse persoonlijke en professionele leven. Emoties zijn de motor achter ons gedrag; ze zetten aan om iets te gaan doen. Wat dacht je van emoties en stemmingen? De termen emoties en stemmingen worden in het dagelijkse leven vaak door elkaar gebruikt. Emoties worden vaak vergezeld door een gevoel. Maar wat dacht je van spontane, non-verbale signalen zoals gezichtsuitdrukkingen, houding, gebaren en geluiden? Cultuur kan ook een doorslaggevende rol spelen in dit verhaal, net als bijvoorbeeld sociale druk. Linksom of rechtsom, netto onderaan de streep, is dit nog best lastiger dan je op het eerste gezicht zou denken.

Doorgaans hebben we de neiging om emoties als ‘soft’ op te vatten.

Blij van buiten maar verdrietig van binnen? Of iemand doet uiterst aardig tegen je, maar eigenlijk mag die persoon jouw op geen enkele manier. Sommige personen hebben van nature een poker face (lees: emotieloos gezicht). In everyday life beïnvloeden anderen als we onze emoties tonen. Onze emoties sturen dus vooral hoe we omgaan met anderen: met onze vrienden, met een leerkracht, met familieleden. Deze emotionele uitingen hebben effecten op het voelen, denken en gedrag van anderen. Tsja, hoe kun je dat als ontvanger nu zien of weten? En wat kun je ermee?

Dankzij technologische vooruitgang kunnen onderzoekers emoties op verschillende manieren meten: met behulp van elektro-encefalografie (EEG) wordt de hersenactiviteit vastgelegd, met behulp van functionele magnetische resonantiebeeldvorming (fMRI) worden veranderingen in de bloedstroom als reactie op emotionele stimuli gevisualiseerd en met behulp van elektrocardiografie (ECG) worden variaties in de hartslag gemeten. Het lastige van dit verhaal is dat niet iedere persoon op deze aardbol in het dagelijkse leven zo’n ingenieus giga-apparaat bij zich heeft en in staat is om die metingen te verrichten. Maar wat dacht je bijvoorbeeld van het meten van pupilgrootte?

Tegenwoordig is zoiets als affective computing flink in opkomst, oftewel technologie die (real-time) menselijke emoties begrijpt. Het meten van biosignals zoals spraak, zweetsecretie, spierspanning, lichaamstemperatuur en hartslag. Deze biosignals worden gemeten met behulp van wearable technology. Dit zijn apparaten die we op ons lichaam dragen. Wearable technology is in opkomst en gaat hand in hand met affective computing.

Vragen over de aard en het doel van emoties houden wetenschappers al millennia bezig. Maar intussen weten we met z’n allen dat het leven is altijd vele malen complexer is dan op rationeel niveau te meten en het vervolgens te vertalen in cijfertjes. In onze westerse cultuur zit, met dank aan Descartes (‘I think, therefore I am’), een diepgewortelde scheiding tussen lichaam en geest. We zijn gesteld op een rationele manier van kennisvergaring. Gevoelens zijn vaak al niet heel goed onder woorden te brengen, laat staan het te meten met elektroden of sensoren en het vervolgens te (willen) weten.

Uiteindelijk gaat het dan aankomen het eerst (kunnen) waarnemen van deze emoties en vervolgens deze emoties (leren) herkennen en daarop te schakelen of te reageren. Maar ook factoren zoals levenservaringen, mensenkennis, inzichten en onderbuikgevoel (het intuïtieve weten) zijn belangrijke tools die helpen bij het waarnemen en herkennen. Het kunnen herkennen en in orde brengen van emotionele uitingen zijn cruciaal voor onze dagelijkse sociale relaties.

Wat vertelt lichaamstaal? Wat zijn onzichtbare littekens? Wat is valse sympathie? Wat zijn universele basisemoties? Wat betekent hoog in je emotie zitten? Is pijn een emotie? Is agressie een emotie? Wat doet de combinatie zelfbeheersing en respect? Wat is en wie krijgen PTSS? Het gaat er niet om wat jij zegt, maar om wat ik begrijp. Klopt dat? Waarom gaan getraumatiseerde veteranen vissen? Wat is emo-eten? Wat betekent code van de straat? Waarom moet je altijd doen wat je niet durft? Wat is een midlife crisis? Wat is het nut van spijt? Wat betekent een mentaal breekpunt? Is geweld een taal? Wat is reparatiereflex? Waarom helpt het niet om tegen iemand te zeggen ‘doe eens rustig!’? Wat is sociale druk? Waarom moet je altijd doen wat je niet durft? Wat is crowd control? Wat is predictive profiling?